Η Συμβολή της Τεχνητής Νοημοσύνης και Υψηλής Τεχνολογίας στην Κατανόηση της Σεισμικής Κρίσης στη Σαντορίνη
Στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, έγιναν σημαντικές ανακοινώσεις σχετικά με τη χρήση υψηλής τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης στην παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στη Σαντορίνη. Σημαντικοί ομιλητές, όπως ο Θανάσης Γκανάς από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η Εύη Νομικού από το ΕΚΠΑ και η Μαργαρίτα Σέγκου από τη Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία (BGS), παρουσίασαν τα ευρήματα της έρευνάς τους. Η συζήτηση συντονίστηκε από τον Ακαδημαϊκό Κώστα Συνολάκη, ο οποίος ανέφερε ιστορικά δεδομένα από το τσουνάμι του 1956 και προϊδέασε για πιθανές μελλοντικές σεισμικές ή ηφαιστειακές δραστηριότητες στη Μεσόγειο.
Η ομάδα της Δρ. Σέγκου χρησιμοποίησε μηχανική εκμάθηση για την καταγραφή της σεισμικότητας, εντοπίζοντας σχεδόν 50.000 σεισμούς — αριθμός δέκα φορές μεγαλύτερος από τις παραδοσιακές μεθόδους. Αυτή η μέθοδος επέτρεψε την ακριβή παρακολούθηση των σεισμικών επεισοδίων και τη μεγαλύτερη κατανόηση των μαγματικών διεργασιών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Η Δρ. Σέγκου σημείωσε ότι παλαιότερα τέτοια δεδομένα απαιτούσαν χρόνια έρευνας, ενώ σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη και η υπολογιστική υποδομή αλλάζουν σημαντικά την κατάσταση στη σεισμολογία.
Σύμφωνα με αναδρομική ανάλυση, η κρίση φαινόταν να ξεκινά από τον Νοέμβριο, δηλαδή δύο μήνες νωρίτερα από την εκδήλωση της έντονης σεισμικής δραστηριότητας. Αυτή η παρατήρηση υπογραμμίζει τη σημασία της έγκαιρης τεχνολογικής προετοιμασίας για την ενημέρωση των πληθυσμών και των αρχών. Η κρίση εξελίσσεται σε τέσσερις φάσεις με σεισμικότητα που εκδηλώνεται σε παλμούς και με αυξανόμενη διάρκεια. Η ανάλυση υποδεικνύει την ύπαρξη μαγματικής φλέβας που κατευθύνεται προς Βόρεια-Ανατολή, με πιθανό κέντρο κάτω από την Ανύδρο.
Η καθηγήτρια Εύη Νομικού επισήμανε ότι η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο προσφέρει κρίσιμο χρόνο αντίδρασης που μπορεί να προστατεύσει κοινότητες και τουριστική δραστηριότητα. Η σεισμική διέγερση σχετίζεται με τη διείσδυση μάγματος σε βάθος 3–5 χιλιομέτρων κάτω από την Ανύδρο, προκαλώντας τεκτονικές τάσεις και ενεργοποίηση ρηγμάτων. Το φαινόμενο αυτό αναμένεται να συνεχιστεί όσο διαρκεί η τροφοδοσία του μαγματικού θαλάμου.
Το 2022, ο τουρισμός στη Σαντορίνη συνέβαλε με 5,9 δισ. ευρώ στο ελληνικό ΑΕΠ. Το θαλάσσιο παρατηρητήριο SANTORY, το πρώτο του είδους στην Ελλάδα, προσφέρει καθοριστική υποστήριξη στην επιστημονική γνώση για τις διεργασίες στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο. Το SANTORY παρέχει παρακολούθηση φυσικών παραμέτρων και αποτελεί πρότυπο για όλη την Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και παρέχοντας δεδομένα για τη διαχείριση κινδύνων στις παράκτιες περιοχές.
Ο Θανάσης Γκανάς παρουσίασε τα γεωδαιτικά δεδομένα που έδειξαν σταδιακή ανύψωση της καλδέρας, φτάνοντας συνολικά σε 4 εκατοστά έως τα τέλη Ιανουαρίου του 2025. Τα δεδομένα από τον σταθμό της Ανύδρου ανέφεραν καθίζηση 12 εκατοστών μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων. Η προσομοίωση ανέδειξε ότι η διέγερση του ηφαιστείου συνέβη σε δύο φάσεις, με την άνοδο 8 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων μάγματος στον θαλάμο της Καμμένης και την κατεύθυνση προς την Ανύδρο.
Ο Κώστας Συνολάκης αντέτεινε ότι το τσουνάμι του 1956 φτάνει μέχρι και 20 μέτρα μέσα στη στεριά. Παρά την σοβαρότητα του κινδύνου, η Ελλάδα διαθέτει μόλις 12 παλιρροιογράφους και κανέναν υποθαλάσσιο σεισμογράφο συνδεδεμένο σε πραγματικό χρόνο. Υπογράμμισε την ανάγκη δημιουργίας ηφαιστειακού παρατηρητηρίου, το οποίο χρειάζεται να στηριχθεί σε ενισχυμένα χερσαία δίκτυα παρατήρησης. Όπως ανέφερε, δεν μπορούμε να εξαρτώμαστε από ξένες υποδομές και ότι απαιτείται συνεχής παρακολούθηση όλων των ελληνικών ηφαιστείων.
Τέλος, η Δρ. Σέγκου επισήμανε ότι το οικονομικό κόστος αστοχίας στις εκτιμήσεις είναι υπερβολικά υψηλό. Σύμφωνα με εκτίμηση του Lloyd’s, η έκρηξη ενός ή περισσότερων από τα 16 πιο επικίνδυνα ηφαίστεια του κόσμου θα μπορούσε να κοστίσει έως 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία. Για την Ελλάδα, η ζημιά από μια ηφαιστειακή έκρηξη εκτιμάται στα 40 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μια πιο εκτενή παρουσίαση έγινε τη Δευτέρα στην Ακαδημία Αθηνών, η οποία είναι διαθέσιμη για παρακολούθηση.
Για να παρακολουθήσετε live τις εργασίες του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας.